(သမိုင္းဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္) ရႏၲပို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ေကာက္ေၾကာင္း..

(သမိုင္းဝါသနာရွင္မ်ားအတြက္)

ရႏၲပို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ေကာက္ေၾကာင္း..

ဤစာခ်ဳပ္ကို အမရပူရဘႀကီးေတာ္မင္းလက္ထက္ကအဂၤလိပ္ကိုစစ္ရွဳးံၿပီးေနာက္ ၁၈၂၆ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၄ ရက္ေန႔တြင္ခ် ဳပ္ဆိုခဲ့သည္။ စာခ်ဳပ္၏အမည္အျပည့္အစံုမွာ "အေရွ႕အိႏၵိယကုပၼဏီႏွင့္အင္းဝဘုရင္မင္းျမတ္တို႔ အၾကားခ်ဳပ္ဆိုသည့္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္"(Treaty of Peace between the East India Company and Majesty of the King of Ava) ျဖစ္သည္။ခ်ဳပ္ဆိုသည့္ေနရာမွာ အင္းဝအေနာက္ဖက္ မိုင္ ၅၀ အကြာရွိ ရႏၲပိုရြာျဖစ္သည္။  (ထိုေခတ္က ေနျပည္ေတာ္မွာ အမရပူရျဖစ္သည္။)

ထိုစစ္ပြဲသည္ အဂၤလိပ္တို႔ ကႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း အဂၤလိပ္အင္ဒီးယားသမိုင္းတေလၽွာက္တြင္အဂၤလိပ္တို႔ ေသေက်ဆံုးရွဳံးမႈ အမ်ားျပားဆံုးႏွင့္ၾကံဳရေသာစစ္ပြဲျဖစ္ခဲ့သည္။  

ယင္းစစ္ပြဲတြင္အဂၤလိပ္ဘက္က စေက့ာလူမ် ဳိး ဗိုလ္ခ်ဳ ပ္အာခ်ီေဘာ (Archibald Campbell) စစ္ဦးစီးသည္။  အဂၤလိပ္ဘက္တြင္ အေရွ႕အိႏိၵယကုပၼဏီ၏တပ္မေတာ္၊ စယမ္(ယခုအေခၚ "ထိုင္း") ဘုရင့္စစ္ကူတပ္မ်ားႏွင့္ ရခိုင္ အလွည့္က်တပ္(Levie)မ်ား ပါဝင္ၿပီး စုစုေပါင္းအင္အား ၅၀,၀၀၀ ခန္႔ရွိခါ ၃၈,၁၅၀ ေသေက်သည္။ ဘႀကီးေတာ္မင္းဘက္တြင္ စစ္သူႀကီးမဟာဗႏၶဳလစစ္ဦးစီးၿပီး ဘုရင့္တပ္မေတာ္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္မွအလွည့္က်ေပးေဆာင္ရေသာ တပ္(Levie)မ်ားအပါအဝင္အင္အား ၆၀,၀၀၀ေက်ာ္ခန္႔ရွိခါ ၄ေသာင္းေက်ာ္ခန္႔ေသေက်ခဲ့သည္။ 

ရခိုင္၊မဏိပူရႏွင့္အာသံတပ္မ်ားမွာ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ (၁၀၄၄-၁၀၇၇)

ကသိမ္းပိုက္ထားခဲ့ေသာ အာရကန္(ရခိုင္)၊ မဏိပူရႏွင့္ အာသံျပည္မ်ားမွ တိမ္းေရွာင္သြားခဲ့ၾကသည့္ေတာ္လွန္ေရးအင္အားစုမ်ားျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ကအားေပးသျဖင့္အဂၤလိပ္ဘက္ကပါဝင္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ 

အဂၤလိပ္စစ္ဆင္ေရးမႉး ဗိုလ္ခ်ဳပ္အာခ်ီေဘာက နတ္ျမစ္ဝရွိရွင္မျဖဴကၽြန္းကို အေရွ႕အိႏၵရိယတပ္အနည္းငယ္အပါအဝင္စယမ္ဘုရင့္တပ္မေတာ္စစ္ကူ၊ အာသံ၊မဏိပူရ၊ရခိုင္ အလွည့္က်တပ္မ်ား အလံုးအရင္းျဖင့္ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ေစျခင္းျဖင့္ဘႀကီးေတာ္မင္းအား အေရာင္ျပစစ္ျပဳခါလွည့္စားျမဴဆြယ္သည္။ ဘႀကီးေတာ္ကေတာင္ပိုင္းတြင္ရွိေနေသာ စစ္သူႀကီးမဟာဗႏၶဳလကိုစစ္အင္အား ၆ေသာင္းျဖင့္ ရခိုင္သို႔အပ်င္းခ်ီတက္ခါ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားကိုလာေရာက္တိုက္ထုတ္ေစသည္။

ဗႏၶဳလ၏တပ္မ်ားမွာ မိုင္ေပါင္း ၆၀၀ေက်ာ္ခန္႔ေဝးကြာေသာ အင္းဒီးယားႏွင့္ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚအၾကားဟိုခ်ီဒီေရႊ႕အႀကိမ္ႀကိမ္လုပ္ေနရသျဖင့္ပမ္းနာက်ေနေသာအေနအထားတြင္ရွိေနသည္။ ဤတြင္ေမာ္တင္စြမ္း၌ အသင့္လ်ိဳထားေသာ အဂၤလိပ္ႏွင့္အင္ဒီးယားတပ္သား ၅ေထာင္ေက်ာ္စီပါဝင္သည့္ ေရတပ္အင္အား တေသာင္းေက်ာ္ခန္႔မွ် ျဖင့္ ၿမိဳ႕ေစာင့္တပ္ကေလးမၽွသာက်န္ရွိေသာရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္အာခ်ီေဘာကလၽွပ္တပ်က္တက္သိမ္းလိုက္ၿပီး ေရြႊတိဂုဏ္တြင္ ခ်က္ျခင္းခံတပ္ႀကီးအခိုင္အမာတည္ေဆာက္လိုက္သည္။  

ထိုအခါ ဘႀကီးေတာ္ဘုရားက ဗႏၶဳလတတ္မ်ားကိုေပ၁ေသာင္းခန္႔ျမင့္မားသည့္ရခိုင္ေတာင္တန္းကို မိုးသည္းထန္လွေသာဩဂုတ္လတြင္ က်ား၊က်ားသစ္ေတာရိုင္းတိရိစာၦန္မ်ားႏွင့္ငွက္ဖ်ားေရာဂါတို႔ကိုပင္ပမ္းႀကီးစြာျဖတ္ေက်ာ္ေစၿပီး ရန္ကုန္ကိုျပန္တိုက္ရန္အမိန္႔ေပးျပန္သည္။ 

ႏိုဝင္ဘာလတြင္ ဗႏၶဳလကေရတပ္အပါအဝင္စစ္အင္အား ၃၀၀၀၀ျဖင့္ အာခ်ီေဘာလ္၏ေရတပ္ကိုခ်ီတက္တိုက္ခိုက္သည္။ စစ္အင္အား ၃၀၀၀၀တြင္ ၁၅၀၀၀သာ တူမီးေသနပ္မ်ားတပ္ဆင္ထားသည္။ တိုက္ပြဲယွဥ္ျပိဳင္ေသာအာခ်ီေဘာတပ္မွာ ေသနပ္ကိုင္စစ္သည္ တပ္သားတေသာင္းသာရွိသည္။ သို႔ေသာ္ အဂၤလိပ္စစ္သေဘၤာမွအေျမႇာက္မ်ားက ေနာက္ဆံုးေပၚေပါက္ကြဲက်ည္ကိုသံုးၿပီး ဗႏၶဳလ၏အေျမႇာက္မ်ားမွာမူ ေပါက္ကြဲမႈမရွိေသာ သံလံုးက်ည္ကိုသာသံုးႏိုင္ခဲ့သည္။ မဟာဗႏၶဳလ၏တပ္သား ၃၀၀၀၀မွ ၂၃၀၀၀ က်ဆံုးသည္။ ဧၿပီလ၁ရက္ေန႔တြင္ ဓႏုျဖဴမွခုခံေသာ စစ္သူႀကီးမဟာဗႏၶဳလ သည္ အဂၤလိပ္၏အေျမႇာက္ဆံမ်ားေၾကာင့္က်ဆံုးခဲ့ရရွာသည္။ ထိုေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားက ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းျဖင့္အမရပူရသို႔ အလၽွင္အျမန္စစ္ခ်ီခါ ဘႀကီးေတာ္မင္းအား ရႏၲပိုၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ျဖင့္ အႏိုင္ယူ လိုက္ႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။

စစ္ပြဲတြင္အဂၤလိပ္ဘက္ကပါဝင္တိုက္ခိုက္ေသာစယမ္(ထိုင္း)မွာအဂၤလိပ္ႏွင့္သံခင္းတမန္ခင္းဆက္ဆံေရးအရွိန္တိုးျမႇင့္ရန္ စစ္မဟာမိတ္အျဖစ္ ပါဝင္တိုက္ခိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က အေရွ႕ႏွင့္အလည္အင္ဒိုခ်ဳိင္းနားကၽြန္းဆြယ္ရွိႏိုင္ငံမ်ားကိုျပင္သစ္ကသိမ္းပိုက္ထားၿပီး စယမ္ထိုင္းႏွင့္ပါ နယ္စပ္စစ္ပြဲမ်ားစတင္ျဖစ္ပြားလာေနခ်ိန္ျဖစ္၍ စယမ္ထိုင္းက အဂၤလိပ္ထံမွ အေထာက္အကူရရန္လိုေနသည့္အခ်ိႏ္ျဖစ္သည္။

လူဝီဘုရင္ ၁၄ က အယုဒၵယေခတ္တြင္ စယမ္ထိုင္းထီးနန္းႏိုင္ငံကို ျပင္သစ္၏အေစာင့္ေရွာက္ခံႏိုင္ငံအျဖစ္သိမ္းသြင္းရန္က်ဳိးပမ္းခဲ့ေသာ္လည္း ၁၆၈၈ ၄လၾကာ စယမ္-ျပင္သစ္စစ္ပြဲတြင္ ျပင္သစ္တို႔ရႇဳံးနိမ့္ၿပီး ဆုတ္ခြာသြားခဲ့ၾကသည္။

ေနာက္တစ္ရာစုအၾကာ ၁၇၈၇ ခုႏွစ္လူးဝစ္ဘုရင္ ၁၆ ေခတ္ေရာက္မွ ဗီယက္နမ္ပိုင္ ပူလို-ကြန္ဒိုကၽြန္းကို ျပင္သစ္ကလာေရာက္သိမ္းပိုက္ႏိုင္ရာမွစ၍ အေရွ႕အင္ဒိုခ်ဳိင္းနားကၽြန္းဆြယ္တြင္ ျပင္သစ္တို႔ျပန္လည္လြမ္းမိုးလာၿပီး ဗီယက္နမ္အျပင္ ထိုင္းပိုင္ဆိုင္ခဲ့သည့္ လာအိုႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားတို႔ကိုပါ အေစာင့္ေရွာက္ခံႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ထိုင္းကိုဆက္လက္သိမ္းပိုက္ရန္ လမ္းစရွာသည္။ 

ထိုအေနအထားတြင္ စယမ္ထိုင္းက ျပင္သစ္၏ၿပိဳင္ဘက္ျဖစ္သည့္ အင္းဒီးယားကိုသိမ္းပိုက္ထားေသာ အဂၤလိပ္ႏွင့္မဟာမိတ္ဖြဲ႕လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။

ထိုင္းစယမ္ကအဂၤလိပ္ႏွင့္ယင္းသို႔မဟာမိတ္ဖြဲ႕ထားေသာကာလတြင္ ျပင္သစ္က ထိုင္းႏိုင္ငံလြမ္းမိုးသိမ္းပိုက္ေရးအစီအစဥ္မ်ားကိုရပ္ထားလိုက္သည္။ 

ဘႀကီးေတာ္မင္းက ထိုင္းစယမ္လုပ္နည္းအတိုင္း အဂၤလိပ္ကိုခုခံရန္ ျပင္သစ္ႏွင့္ ဆက္ဆံေရးစတင္ေနၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း မဟာမိတ္အဆင့္ကိုမေရာက္မီတြင္ အဂၤလိပ္က ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္အေၾကာင္းရွာပီး အာသံ၊ မဏိပူရ၊ ရခိုင္၊ႏွင့္တနသာၤရီတိုင္းတို႔ကို သိမ္းပိုက္လိုက္ျခင္းမွာလဲ ျပင္သစ္ကို ထိုင္းစယမ္အထိ ေက်ာ္တက္လာဖို႔မၾကံစည္ေတာ့ေအာင္စည္းခတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။  

ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္ကိုလက္မွတ္ထိုးသူမွာ အဂၤလိပ္ဘက္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္အာခ်ီေဘာလ္ ႏွင့္ ဘႀကီးေတာ္မင္းဘက္က မဟာမင္းလွေက်ာ္ထင္ျဖစ္သည္။ ( စစ္ဦးစီးမဟာဗႏၶဳလက်ဆံုးသြားခဲ့ၿပီျဖစ္၍)။

စာခ်ဳပ္တြင္ အခ်က္(၁၁)ခ်က္ရွိၿပီး အဓိကအက်ဆံုး ၅ခ်က္မွာ..

- အာသံ၊မဏိပူရ၊ ရခိုင္ႏွင့္သံလြင္ေတာင္ပိုင္းတနသၤာရီတိုင္းကို အဂၤလိပ္အားေပးအပ္ရမည္၊

-အင္းဝက ကာရွာႏွင့္ဂ်ိန္ရွာႏိုင္ငံမ်ားအားေႏွာက္ယွက္ေနမႈမ်ားအားလံုးကိုရပ္ျပစ္ရမည္၊

-ေလၽွာ္ေၾကးေငြ စတာလင္ေပါင္တသန္းေပးဆပ္ရမည္၊

-ႏွစ္ဘက္သံတမံမ်ားထားရွိခြင့္ျပဳရန္ႏွင့္ စီးပြားေရးစာခ်ဳပ္မ်ားကိုခ်ဳပ္ဆိုရမည္။

- အဂၤလိပ္၏မဟာမိတ္ဖြဲ႕စစ္ကူေပးေသာ စယမ္အယုဒၵသည္ဤစာခ်ဳပ္၏အက်ဳိးကိုခံစားခြင့္တြင္ပါဝင္သည္ကိုအသိအမွတ္ျပဳရမည္။

             *********

(ဆက္စပ္သမိုင္းၾကားျဖတ္ရွင္းလင္းခ်က္။ ၁၆၄၄မွ ၁၇၅၈ ႏွစ္တစ္ရာေက်ာ္အတြင္း ထိုင္း-ျမန္မာ အၾကားစစ္ေအးေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကာလျဖစ္၍ စယမ္ႏိုင္ငံတြင္ ျပင္သစ္ကိုယွဥ္ၿပိဳင္တိုက္ခိုက္အႏိုင္ယူႏိုင္သည့္ အင္အားလံုေလာက္စြာရွိေနရျခင္းျဖစ္သည္။

၁၇၅၉ အေလာင္းဘုရားေခတ္ေရာက္မွ ထိုင္း-ျမန္မာစစ္ပြဲမ်ားျပန္လည္ျဖစ္ပြားကာ ျမန္မာေရာ ထိုင္းပါ စစ္ပမ္းက်ေနခ်ိန္တြင္ ျပင္သစ္ႏွင့္ အဂၤလိပ္တို႔ အင္ဒိုခ်ဳိင္းနားကၽြန္းဆြယ္အေပၚ ဩဇာလြမ္းလာႏိုင္သည္)။

Reference:

- Political incidents of the First Burmese War. by Robertson, Thomas Campbell (1853) Harvard University

-Maung Htin Aung. A History of Burma. Cambridge University

-Thant Myint-U (2006). The River of Lost Footsteps--Histories of Burma. 

- Other relevent sources

ပံု၁။ ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္သမိုင္းစာအုပ္ ပံု၂။ စစ္သူႀကီးအဟာဗႏၶဳလ ပံု၃။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အာခ်ီေဘာ ပံု၄။ကာရွာႏွင့္ ဂ်ိန္ရွာျပည္မ်ား ပံု၅။ လူဝစ္၁၄ ပံု၆။လူဝစ္၁၆ ပံု၇။ ထိုင္းစယမ္ေတာ္လွန္ေရးတပ္မ်ားက တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ေသာဘန္ေကာက္ရွိျပင္သစ္ခံတပ္စခန္းပံု ပံု၈။ ဗီယက္နမ္ပိုင္ ပူလို-ကြန္ဒိုကၽြန္း

ပံု၉။ အမရပူရ နန္းေတာ္ ပံု၁၀။ အမရပူရၿမိဳ႕