ထိုင္း- ျမန္မာနယ္နိမိတ္ ေခတ္စဥ္ေျပာင္းလဲမႈဆက္ စပ္သမိုင္းရွင္းလင္းခ်က္..

ထိုင္း- ျမန္မာနယ္နိမိတ္ ေခတ္စဥ္ေျပာင္းလဲမႈဆက္ စပ္သမိုင္းရွင္းလင္းခ်က္..

(ရွမ္းညီေနာင္မ်ားအထူးဖတ္ရႈသင့္သည္)

*ထိုင္း-ျမန္မာ ဆက္စပ္သမိုင္းမ်ားကိုေရးသားေဖာ္ျပၾကရာတြင္လက္ရွိ ထိုင္းေျမပံုႏွင့္လက္ရွိျမန္မာေျမပံုကိုသံုးေလ့ရွိၾကသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ေဖာ္ျပပါသမိုင္းအျဖစ္အပ်က္မ်ားျဖစ္ပ်က္သည့္ကာလတြင္ ထိုင္းႏွင့္ျမန္မာျပည္၏တည္ေနရာ၊ အက်ယ္အဝန္း၊ နယ္နိမိတ္မ်ား လက္ရွိကာလႏွင့္အ

လြန္ကြာျခားသည္ကို အေတြးမေပါက္တတ္ၾကေပ။  

ဗမာထီးနန္းပိုင္နယ္ေျမအင္ပါယာတန္ခိုးထြားခဲ့ေသာရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ ဗမာျပည္သည္ လက္ရွိနယ္နိမိတ္ကိုေက်ာ္ေသာ လက္ရွိအင္ဒီးယားအေနာက္ေျမာက္ပိုင္း၊ လက္ရွိ ယူနန္တိုင္းေဒသႀကီး၊ လက္ရွိလာအိုျပည္ႏွင့္လက္ရွိထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားကိုပိုင္ဆိုင္ခဲ့သည္။

ထို႔နည္းတူ ထိုင္းမ်ဳိးႏြယ္စုထီးနန္းပိုင္နယ္ေျမအင္ပါယာတန္ခိုးထြားခဲ့ေသာရာစုႏွစ္မ်ားတြင္ လက္ရွိအင္းဒီးယားအေနာက္ေျမာက္ပိုင္းေဒသမ်ားမွ အေရွ႕ကေမာၻဒီးယားအထိအင္ပါယာက်ယ္ျပန္႔ခဲ့ၾကသည္။ တခ်ဳိ႕မွာဗမာကပိုင္ဆိုင္ခဲ့ေသာေဒသမ်ားျဖစ္သည္။

တနည္းအားျဖင့္ ခင္းက်င္းျပသရမည္ဆိုလၽွင္ျမန္မာအင္ပိုင္ယာက်ယ္ျပန္႔လာေသာကာလမ်ားတြင္ ထိုင္းအင္ပါယာမ်ား က်ဥ္းေမ်ာင္းေသးသိမ္သြားၿပီး ထိုင္းအင္ပါယာက်ယ္ျပန္႔လာေသာေခတ္ကာလမ်ားတြင္ ျမန္မာအင္ပါယာက်ဥ္းေမ်ာင္းသြားျခင္းႏွင့္ ပ်က္သုန္းေပ်ာက္ကြယ္သြားျခင္းမ်ားမွာ ခ်ိန္ခြင္လၽွာသဖြယ္ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ ကြာျခားခ်က္မွာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ ျမန္မာက ဥေရာပႏိုင္ငံျဖစ္ေသာအဂၤလိပ္၏ ကြင္းလံုးကၽြတ္သိမ္းပိုက္ခံခဲ့ရေသာ္လည္း ထိုင္းႏိုင္ငံမွာမူ ထိုင္းကိုလႊမ္းမိုးသိမ္းပိုက္ရန္စတင္က်ဳိးပမ္းသည့္ျပင္သစ္ အင္အားစုမ်ားကို ၁၆ရာစုေႏွာင္းပိုင္းကတည္းက၄င္းတို႔၏ ျပည္တြင္းကိုယ္ပိုင္အင္အားျဖင့္ အၿပီးအပိုင္တိုက္ခိုက္ေမာင္းထုတ္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

တေခတ္ေျပာင္းတိုင္းတႀကိမ္လိုက္ေျပာင္းေလ့ရွိသည့္ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္နိမိတ္အေျပာင္းအလဲကိုျဖစ္ေပၚေစေသာ ႏိုင္ငံ၂ခုလံုး၏ အင္ပါယာအက်ယ္အဝန္းေျပာင္းလဲမႈသမိုင္းမွတ္တမ္းကို စာေရးသူက တကူးတက လွန္ေလွာရွာေဖြ စစ္ထုတ္ခါ မွ်ေဝလိိုက္ျခင္းအတြက္ ေက်းဇူးတင္ရန္မလိုပါ။ အစအဆံုးေသေသခ်ာခ်ာဖတ္ၿပီးစဥ္းစားသံုးသပ္ရန္သာလိုအပ္သည္။ ဤမွတ္တမ္းသည္ ၂ႏိုင္ငံလံုး၏ ကိုယ့္ငါးခ်ဥ္ကိုယ္ခ်ဥ္ အမ်ိဳးသားဝါဒျဖန္႔ခ်ီေရးသမိုင္းမ်ားကိုေဘးခ်ိတ္ၿပီး ကမာၻ ့သမိုင္းအျမင္ျဖင့္ေရးသားျခင္းျဖစ္ရာ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္မ်ားသည္ ဝါဒျဖန္႔သမိုင္းမ်ားကဲ့သို႔ လြန္ကဲစြာတိက်ျခင္းမရွိသည္ကိုသတိျပဳရန္လဲလိုအပ္မည္ျဖစ္သည္၊

             ---------------------------'

ထိုင္း-ျမန္မာအင္ပါယာေျပာင္းလဲ

ပံု သမိုင္း အခ်ိန္စည္း( Timeline)

-၁၀၀၀ခုႏွစ္ ပုဂံၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံစတင္တည္ေထာင္သည္။

-၁၂၄၀ တြင္ပုဂံအင္ပါယာအျဖစ္က်ယ္ျပန္႔လာသည္။

- ၁၂၄၀ ႏွစ္ကာလပိုင္းတြင္စူခိုထိုင္းၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံစထူေထာင္သည္။

-၁၂၈၀တြင္တရုတ္တေျဖးေျဖး          

စသိမ္းရာ၁၂၉၀တြင္ပုဂံေခတ္ေပ်ာက္ကြယ္သည္။

-၁၃၅၀တြင္ အယုဒၵယၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံစတည္ေထာင္သည္။

-၁၃၆၅တြင္ အင္းဝၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံစတင္ထူေထာင္သည္။

-၁၅၂၀တြင္ အင္းဝၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံေပ်ာက္ကြယ္သည္။ အယုဒၵယအင္ပါယာပိုက်ယ္လာသည္။

-၁၅၄၀တြင္ေတာင္ငူၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံစတင္ေပၚေပါက္သည္။

-၁၅၈၀တြင္ အယုဒၵယ၊ လန္းနာ ႏွင့္ လာအိုျပည္တို႔ကိုေတာင္ငူကသိမ္းပိုက္ႏိုင္သျဖင့္ ေတာင္ငူအင္ပါယာႏိုင္ငံႀကီးျဖစ္လာသည္။

-၁၅၉၀တြင္ အယုဒၵယ၊ လန္းခ်န္းေခၚလာအို ျပည္နယ္မ်ားကလြတ္လပ္ေရးေက်ျငာၿပီးခြဲထြက္သြြားၾကသည္။

-၁၇၄၅တြင္ေတာာင္ငူအင္ပါယာပ်က္သုန္းေပ်ာက္ကြယ္သည္။အယုဒၵယတည္ေနဆဲျဖစ္သည္။

-၁၇၅၅ တြင္ကုန္းေဘာင္ေခတ္စတင္သည္။ 

-၁၈၀၀တြင္ လန္းနာက အယုဒၵယႏွင့္ေပါင္းသျဖင့္ ဘန္ေကာက္ရတနာကိုးစင္းၿမိဳ႕ေတာ္ကိုဗဟိုျပဳသည့္ စယမ္ႏိုင္ငံေတာ္ျဖစ္လာသည္။ 

-၁၈၂၀တြင္ ကုန္းေဘာင္လက္ေအာက္ခံ ရခိုင္ျပည္ႏွင့္တနသာၤရီတိုင္းတို႔ကိုအဂၤလိပ္သိမ္းပိုက္သည္။

-၁၈၄၀တြင္ ကေမာၻဒီးယားက စယမ္လက္ေအာက္ခံျပည္နယ္ျဖစ္လာသျဖင့္အင္ပါယာႀကီးထြားလာသည္။

-၁၈၅၅တြင္ ကုန္းေဘာင္လက္ေအာက္ခံ မြန္ျပည္ကို အဂၤလိပ္ကသိမ္းပိုက္သျဖင့္ကုန္းေဘာင္အင္ပါယာက်ဥ္းေမ်ာင္းလာသည္။

- ၁၈၈၅ တြင္ အဂၤလိပ္က ကုန္းေဘာင္အင္ပါရာတစ္ခုလံုးကိုသိမ္းပိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ခ်ိန္တြင္လာအိုႏွင့္ ကေမာၻဒီးယားကိုဆက္လက္သိမ္းပိုက္ထားေသာ စယမ္က အင္ပါယာအဆင့္ရွိခါတည္ၿငိမ္ေနဆဲျဖစ္သည္။ ကုန္းေဘာင္အင္ပါယာမွာမူ ပ်က္သုန္းေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္။

-အဂၤလိပ္ကကုန္းေဘာင္ကိုစတင္သိမ္းပိုက္သည့္ႏွစ္မွစ၍  ၁၉၄၈(လြတ္လပ္ေရးမတိုင္မီ)အထိရွမ္းျပည္နယ္ကို ၿဗိသၽွေစာင့္ေရွာက္သည့္ အဆင့္ျမင့္ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး( British protectorates )ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ားျပည္ထာင္စုအျဖစ္ လြတ္လပ္ေရးေပးထားခဲ့သည္။ ( ျပည္ထဲေရးအာဏာ၊ ႏိုင္ငံျခားကုန္သြယ္ေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ၊ ဘာသာစကား ယဥ္ေက်းမႈျပဌာန္းခြင့္အာဏာမ်ား သာမက ဥပေဒႏွင့္အညီ လြတ္လပ္ေရးအဆို တရားဝင္တင္သြင္း ေတာင္းဆိုခြင့္မ်ားကိုပါအပ္ႏွင္းထားသျဖင့္ အဆင့္ျမင့္ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဟုသတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္သည္။)

- ၁၉၄၇တြင္ဖဆပလကႏိုင္ငံေရးအရဦးေဆာင္ေသာ ျဗိတိသၽွအမႈထမ္းဦးေအာင္ဆန္း၏ ျမန္မာျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေကာ္မစ္ရွင္ႏွင့္လြတ္လပ္ေရးပူးတြဲရယူရန္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္တြင္ လက္မွတ္ထိုးလိုက္သည့္အခ်ိန္မွာစ၍ ရွမ္းျပည္ေထာင္စုသည္ၿဗိတိသၽွေစာင့္ေရွာက္ေသာ(British protectorates )

 အဆင့္ျမင့္ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွ ကင္းလြတ္သြားသည္။

- ဖဆပလအစိုးရေခတ္တြင္တရားဝင္လြတ္လပ္ေရး အဆိုတင္သြင္းေသာအခါ အစိုးရကပါလီမံဖ်က္သိမ္းေသာနည္းျဖင့္ ရွမ္းလြတ္လပ္ေရးမေပးရန္ ေရွာင္ရွားခဲ့သည္။

-ပါလီမံဖ်က္သိမ္းၿပီးေနာက္ ပါလီမံႏွင့္အတူ အလိုအေလၽွာက္သက္တမ္းကုန္ဆုံးေသာအစိုးရေနရာတြင္ အစိုးရသစ္ကိုမေရြးေကာက္မီ ၁၉၆၂ ၌ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေနဝင္းအာဏာသိမ္းခါရွမ္းျပည္ကို ျမန္မာျပည္မွလြတ္လပ္ေရးရယူခြင့္မရွိေသာ အမည္ခံဟန္ျပျပည္နယ္အဆင့္သို႔ခ်လိုက္သည္။ 

- ထိုႏွစ္မွစ၍ တေခတ္လၽွင္တႀကိမ္ျဖစ္ေလ့ရွိခဲ့ေသာ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္နိမိတ္ေျပာင္းလဲသည့္ေခတ္တခန္းရပ္သြားသည္။

ေျမပံုမ်ားကို နီးစပ္ရာခုႏွစ္သကၠရာဇ္မ်ားျဖင့္တင္ေပးထားသည္။

မွတ္ခ်က္မ်ား...... 

-ပံု ၁၂၈၀ပါ ဟရီပြန္ခ်ိဳင္း ၁.၂.၃ မွာ မြန္ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ လက္ရွိကာလတြင္ လမ္းပြန္း၊ လမ္းပန္း ခရိုင္ႀကီးမ်ားျဖစ္သည္။

-ပံု၁၄၁၅ မွာ အင္းဝေခတ္အစတြင္ စူခိုထိုင္းအင္ပါယာေပ်ာက္သြားၿပီး အယုဒၵယျဖစ္လာပံုကိုသတိျပဳပါ။

ပံု၁၅၂၈ ေတာင္အူေခတ္၏အႀကီးကယ္ဆံုးဆယ္စုႏွစ္ပိုင္းတြင္ အယုဒၵယႏွင့္ လာအိုတို႔မွာ ဘုရင့္ေနာင္မင္းလက္ေအာက္ခံျပည္နယ္မ်ားျဖစ္ခဲ့သည္။ ဘုရင့္ေနာင္နတ္ရြာစံၿပီးမၾကာမီတြင္ သားေတာ္နဒၵါဘုရင္လက္ထက္၌ ဧကရာဇ္မင္းစိတ္ဓာတ္ျဖင့္မအုပ္ခ်ဳပ္ဘဲ လူမ်ဳိးေရးခြဲျခားဖိႏွိပ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ျပည္နယ္မ်ားပုန္ကန္ျခားနားၾကျခင္းျဖစ္သည္။

-ပံု ၁၇၇၀ မွာ အလြန္တန္ခိုးထြားခဲ့ေသာ ေတာင္ငူအင္ပါယာ မ်ဳိးဆက္လံုးဝပ်က္သုန္းသြားၿပီးေနာက္ပိုင္း ေအာက္ျမန္မာျပည္ကိုမြန္တို႔ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ထားခဲ့သည္။ ေရႊဘိုမွ ဦးေအာင္ေဇယ်က ဗမာမ်ားကိုေခါင္းေဆာင္မင္းလုပ္သည္။ မြန္ႏိုင္ငံကိုတိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ၿပီး မြန္စစ္သံု႔ပမ္းမ်ားကိုစစ္ကူအျဖစ္သံုးခါအယုဒၵယကိုျပန္လည္သိမ္းပိုက္သည့္ဆယ္စုႏွစ္အပိုင္းအျခားျဖစ္သည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္မွစ၍ သီေပါမင္းလက္ထက္တို႔တြင္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ေခတ္စားလာသည့္ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီ ေခတ္မီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Political reform) မလုပ္ေသးသည့္ ကုန္းေဘာင္အင္ပါယာကို အဂၤလိပ္တို႔အလြယ္တကူသိမ္းပိုက္လိုက္သျဖင့္ကုန္းေဘာင္ေခတ္နိဂုဏ္းခ်ဳပ္သည္။(ထိုေခတ္က ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဥဒဟိုဆက္ဆံေရးမ်ားရွိၿပီး အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေရးစနစ္ကိုစတင္အသံုးခ်ေနၿပီျဖစ္သည္။ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားကဒီမိုကေရစီစနစ္သို႔ေျပာင္းၾကေသာေခတ္တြင္လဲ ထိုင္းက ပညာေတာ္သင္မ်ားလႊတ္ခါေသာ္လည္းေကာင္း အိမ္ေရွ႕မင္းသားမ်ားကိုအလုပ္သင္လႊတ္၍လည္းေကာင္းဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုစတင္သင္ယူေလ့က်င့္အသံုးခ်လာခ်ိန္တြင္ ျမန္မာျပည္က စစ္အာဏာရွင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနသစ္ကိုသာက်င့္သံုးေနဆဲျဖစ္ခဲ့သည္။

-ပံု၁၉၃၅ မွာ အဂၤလိပ္က က်န္ရွိေသာကုန္းေဘာင္နယ္ေျမတခြင္လံုးကိုသိမ္းပိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ၿပီး ရွမ္းျပည္၏အတြင္းေရးကိုမူ ထဲထဲဝင္ဝင္မစြက္ဖက္ဘဲ နယ္စပ္ကိုသာကာကြယ္ထားသည့္ပံုျဖစ္သည္။