ျမန္မာ့ရိုးရာ လက္ထပ္ ထိမ္းျမားျခင္း

နႏၵ ထြန္း shared Knowledge Library .'s photo.

ျမန္မာ့ရိုးရာ လက္ထပ္ ထိမ္းျမားျခင္း
===================
ေယာက်္ားေလး တစ္ေယာက္ႏွင့္ မိန္းကေလး တစ္ေယာက္ အခ်ိန္တန္ အရြယ္ေရာက္၍ လူလား ေျမာက္ေသာအခါတြင္ အိမ္ေထာင္ ျပဳၾကသည္မွာ ေလာကဓမၼတာ တစ္ခုပင္ ျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ အရြယ္ေရာက္ေသာ ေယာက်္ား တစ္ေယာက္ႏွင့္ အရြယ္ေရာက္ေသာ မိန္းကေလး တစ္ေယာက္ အိမ္ေထာင္ ျပဳသည္ကို ျမန္မာတို႔က ထိမ္းျမား မဂၤလာေဆာင္သည္ဟု ေခၚေ၀ၚ သမုတ္ၾက ေလ့ရွိသည္။ ထုိအခါ မ်ိဳးမ်ားတြင္လည္း မဂၤလာ အခမ္းအနားမ်ားကို က်င္းပ ေလ့ရွိၾကသည္။
ျမန္မာ့႐ုိးရာ ထိမ္းျမားမဂၤလာ အခမ္းအနားမ်ား
ျမန္မာႏုိင္ငံကား ေရွးႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ ကတည္းကပင္ တစ္လင္တစ္မယား စနစ္ကို က်င့္သံုးခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ ထို႔အတြက္ ျမန္မာ့ လူမႈနယ္ပါယ္တြင္ ထိမ္းျမား မဂၤလာေဆာင္ျခင္း ကိစၥႏွင့္ ပတ္သတ္၍ “တစ္သက္မွာ တစ္မဂၤလာ” ဟူေသာ စကားတစ္ခုသည္ အထူးပင္ ေရပန္းစား ခဲ့ေလသည္။ အဆိုပါ စကားကို ျမန္မာ အမ်ိဳးသားမ်ား အေနျဖင့္ ဥပကၡာျပဳ မထားၾကသည့္တုိင္ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကမူ ထုိုစကားအေပၚ အထူးသျဖင့္ ပို၍ အေလးထားၾက ဟန္ရွိသည္။ ထို႔အတြက္လည္း အမ်ိဳးသမီးမ်ား အေနျဖင့္ မဂၤလာအခမ္းအနား က်င္းပျခင္းကို အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ ပို၍ ႏွစ္ၿခိဳက္ ၾကျခင္းလည္း ျဖစ္ပံုရသည္။


မဂၤလာ အခမ္းအနား က်င္းပ ရာတြင္လည္း အမ်ိဳးသမီးမ်ားက အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ ပို၍ ျပင္ဆင္ ျခယ္သ ၾကေလ့ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ ၄င္းတို႔၏ ၀တ္စား ဆင္ယင္ ပံုမ်ားကေတာ့ ေရွးျမန္မာ့ ရုိးရာမ်ား အတိုင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာဘုရင္မ်ား လက္ထက္က နန္းတြင္းသူမ်ား ၀တ္သည့္ ပံုစံအတုိင္းပင္ ျဖစ္သည္။ တင္ပါး အထိဖံုးေသာ ခါးေထာင္ အက်ႌႏွင့္ ထိုင္မသိမ္း ပင္ျဖစ္သည္။ အေရာင္အေသြး ၊ ပိတ္စ အမ်ိဳးအစားႏွင့္ ေခတ္အေလ်ာက္ ဒီဇိုင္း အနည္းငယ္ ေျပာင္းလဲမႈ ရွိသည့္တုိင္ အေျခခံပံုစံ ကေတာ့ ဆုိခဲ့ၿပီးသလို ေရွးျမန္မာ နန္းတြင္းသူေတြ အတိုင္းပင္ျဖစ္သည္။ အလားတူပင္ ျမန္မာ အမ်ိဳးသားမ်ား မွာလည္း မဂၤလာ အခမ္းအနားတြင္ ရုိးရာ အ၀တ္ အထည္မ်ား ကိုသာ ၀တ္ဆင္ ၾကသည္။ မဂၤလာေဆာင္မည့္ အမ်ိဳးသား (သတို႔သား) အတြက္ အဓိက်သည့္ ၀တ္စံုမွာ ေခါင္းေပါင္း ၊ ေကာ္လံကတံုး ရွပ္အကၤ်ီ အျဖဴ ၊ တိုက္ပံု ႏွင့္ သာမန္ လံုခ်ည္မ်ားထက္ ႏွစ္ဆနီးပါးမွ် ပို၍ရွည္ လ်ားေသာ (ေတာင္ရွည္) ပုဆုိးတို႔ ျဖစ္သည္။ ထို၀တ္စံုႏွင့္ လုိက္ဖက္ ညီေအာင္လည္း သတို႔သားမွာ ကတၱီပါ (သို႔မဟုတ္) သားေရ ညွပ္ဖိနပ္ကိုသာ စီးနင္းၾကေလ့ ရွိသည္။
ဘိသိက္ဆရာ
အခမ္းအနား အမ်ားအျပားတြင္ အခမ္းအနားမႈး (Master of Ceremony) ရွိေလ့ ရွိၾကသည့္ အတုိင္း ျမန္မာ့ မဂၤလာ အခမ္းအနားမ်ားတြင္ လည္းအခမ္းအနားမႈး လုပ္သူမ်ားပါရွိ ေလ့ရွိၾကသည္။ ထုိသူကို ျမန္မာမႈ အေခၚအေ၀ၚအရ ဘိသိက္ဆရာ ဟုေခၚေလ့ရွိသည္။ ထိုဘိသိက္ဆရာက မဂၤလာ အခမ္းအနား တစ္ခုလံုးကို ဦးေဆာင္ က်င္းပေပးရသလို မဂၤလာ သတို႔သားႏွင့္ သတို႔သမီး အပါအ၀င္ ႏွစ္ဖက္ေသာ မိဘေဆြမ်ိဳး အသိုင္းအ၀ုိင္းအား ခ်ီးမြမ္းခန္း ႏွင့္ မဂၤလာ သတို႔သားႏွင့္ သတို႔သမီးတို႔ ေရႊလက္ၿမဲၿမဲ တဲြႏုိင္ပါေစေၾကာင္း ဆုေတာင္းခန္း တစ္ခုပါရွိသည့္ ကဗ်ာရွည္ တစ္ပိုဒ္ကို အထူး ေရးသားကာ ဖတ္ၾကားေပးရသည္။ ဤသို႔ ဖတ္ၾကားေပးျခင္းကို ဘိသက္ ေျမာက္ျခင္းဟု ေခၚသည္။ ၾသဘာ စာဖတ္သည္ဟုလည္း သံုးႏႈန္းၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ အဆုိပါ ဘိသိက္ဆရာမွာ မဂၤလာ အခမ္းအနား တစ္ခုလံုးကို ဦးေဆာင္ က်င္းပ ေပးရသူျဖစ္သည့္တုိင္ အခမ္းအနား ထြက္ရာတြင္ မဂၤလာေမာင္ႏွံေရွ႕မွ ဦးေဆာင္ ခြင့္ရသူမဟုတ္ေပ။ မဂၤလာေမာင္ႏွံေရွ႕မွ ဦးေဆာင္ ထြက္ခြင့္ ရသူမွာေတာ့ ပန္းႀကဲသည့္ မိန္းမပ်ိဳသာျဖစ္သည္။ ထုိမိန္းမပ်ိဳက မဂၤလာေမာင္ႏွံ ေရွ႕မွ ဦးေဆာင္ကာ မဂၤလာ ေမာင္ႏွံလာမည့္ လမ္းတစ္ေလွ်ာက္ (စတိသေဘာ) ပန္းႀကဲ ေပးရျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ ပန္းႀကဲျခင္းမွာ ျမန္မာ့ရုိးရာ ေရွးရုိး အစဥ္အလာ တစ္ရပ္ ျဖစ္ျပီး မဂၤလာေမာင္ႏွံ၏ ဘ၀ခရီး တစ္ေလွ်ာက္ ပန္းခင္းေသာ လမ္းတြင္ ေလွ်ာက္ရ ပါေစေၾကာင္း အတိတ္နိမိတ္ကို ေဆာင္က်ဥ္းျခင္းျဖစ္သည္။
အဆုိပါ ပန္းႀကဲေသာ မိန္းမပ်ိဳ၏ ေနာက္တြင္ မဂၤလာေမာင္ႏွံက ေနရာယူၾကရသည္။ ၄င္းတုိ႔၏ ေနာက္တြင္မွ သတုိ႔သား ၊ သတို႔သမီး အရံမ်ား ၊ မဂၤလာေမာင္ႏွံ၏ ႏွစ္ဘက္ေသာ မိဘမ်ားက တန္းစီလုိက္ပါကာ အခမ္းအနား ထြက္ၾကရသည္။ (သို႔ရာတြင္ အခ်ိဳ႕ေသာ မဂၤလာေဆာင္မ်ား တြင္မူ ပန္းႀကဲသည့္ မိန္းမပ်ိဳႏွင့္ မဂၤလာ ေမာင္ႏွံၾကားတြင္ မဂၤလာလက္စြပ္ ဗန္းကိုင္မ်ား ၊ မဂၤလာ ပန္းကံုးကိုင္မ်ားကို တတ္ႏုိင္လွ်င္ တတ္ႏုိင္သလို ထည့္သြင္း ၾကလ်က္ရွိသည္။)

မဂၤလာ အခမ္းအနားသို႔ ၾကြေရာက္လာေသာ ပရိတ္သတ္မ်ားမွာ သတို႔သားႏွင့္ သတို႔သမီး ၊ ႏွစ္ဖက္ေသာ အသိုင္းအ၀ုိင္းမွ ေဆြမ်ိဳးမ်ား ၊ မိတ္ေဆြ သဂၤဟမ်ားႏွင့္ ၄င္းတို႔၏ မိဘမ်ား၏ မိတ္ေဆြ သဂၤဟမ်ား ၊ အိမ္နီးခ်င္းမ်ားသာ ျဖစ္ေလ့ရွိၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ ထုိသို႔ မဂၤလာ အခမ္းအနားသို႔ တက္ေရာက္ လာၾကသူမ်ားမွာ မဂၤလာ ေမာင္ႏွံအတြက္ လက္ေဆာင္မ်ား ကိုယ္စီ ပါးေလ့ရွိၾကသည္။ ဤသည္ကို ျမန္မာမႈ နယ္ပယ္တြင္ မဂၤလာလက္ဖဲြ႕ သည္ဟု ေျပာစမွတ္ျပဳေလ့ ရွိၾကသည္။ အိမ္ေထာင္တစ္ခုကို စတင္ တည္ေထာင္မည့္သူ ႏွစ္ဦးအား မိမိတုိ႔ တတ္ႏိုင္ သေလာက္ ၀ိုင္း၀န္း ေထာက္ပံ့ၾကသည့္ သေဘာျဖစ္သည္။ ထုိကဲ့သို႔ေသာ မဂၤလာ အခမ္းအနားတစ္ခု၏ ၾကာျမင့္ခ်ိန္သည္ တစ္နာရီခဲြမွ သံုးနာရီ အထိၾကာ ျမင့္ေလ့ရွိသည္။ သို႔ရာတြင္ မဂၤလာ အခမ္းအနား ၿပီးသည့္တုိင္ သတုိ႔သားႏွင့္ သတုိ႔သမီးတုိ႔၏ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားမွာ မၿပီးဆံုးေသးေပ။ အိမ္ျပန္ၿပီး ဘုရားရွိခုိး ၾကရသည္။ ႏွစ္ဖက္ေသာ မိဘမ်ားကို ကန္ေတာ့ၾကရသည္။ ၿပီးမွ မိမိတုိ႔ ေနထိုင္မည့္ အိမ ္(သို႔မဟုတ္) အခန္းကို ၀င္ၾကရသည္။ ဤေနရာတြင္ ျမန္မာတို႔၏ ခ်စ္စရာ လူမႈ ဓေလ့တစ္ခုကို ေတြ႕ႏုိင္သည္။ အခန္းတြင္း ၀င္မည့္ မဂၤလာမည့္ ေမာင္ႏွံကို ေရႊႀကိဳး ၊ ေငြႀကိဳး မ်ားတား၍ ခဲဘုိးေတာင္း ၾကျခင္းပင္။ ၿခိမ္းေျခာက္ျခင္း ၊ အႏုၾကမ္းစီးျခင္း ကဲ့သို႔ မဟုတ္ပဲ အေပ်ာ္သေဘာ လာဘ္ေတာင္း ျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ အထက္ပါ ကဲ့သို႔ေသာ မဂၤလာေဆာင္မႈ မ်ိဳးမဟုတ္ေသာ ဓေလ့မ်ိဳးကိုလည္း ျမန္မာမႈ နယ္ပယ္တြင္ ရွိေနေသးပါသည္။ ထိုအရာမ်ားကား မဂၤလာ ဆြမ္းကပ္ျခင္းႏွင့္ ရံုးတက္ လက္မွတ္ထိုးျခင္း တို႔ျဖစ္သည္။

မဂၤလာဆြမ္းကပ္ျခင္း
သံဃာေတာ္ မ်ားအား ပင့္ဖိတ္ကာ ဆြမ္းႏွင့္တကြ လွဴဘြယ္၀တၳဳ အစုစုတုိ႔ကို လွဴးဒါန္း ဆက္ကပ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶအလိုက် လက္ထပ္နည္း ျဖစ္ျပီး ဧည့္ပရိတ္သတ္ မ်ားလည္း ဖိတ္ၾကားေကၽြးေမြး ႏိုင္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ သီးသန္႔မဂၤလာ အခမ္းအနား က်င္းပသည္ ျဖစ္ေစ ၊ မက်င္းပသည္ျဖစ္ေစ မဂၤလာဦးအလွဴ အျဖစ္က်င္းပေလ့ရွိၾကသည္။

ရံုးတက္လက္ထပ္ျခင္း
ဥပေဒအရ လက္ထပ္သည့္ လက္ထပ္နည္း ျဖစ္သည္။ တရားရံုး တစ္ခုခုတြင္ ဂ်ဴဒီလူၾကီးေရွ႕တြင္ က်မ္းသစၥာ က်ိန္ဆုိၿပီး လက္ထပ္ စာခ်ဴပ္ေပၚတြင္ သတိုးသားေရာ သတုိးသမီးပါ လက္မွတ္ ေရးထုိးကာ လက္ထပ္ရသည့္ နည္းျဖစ္သည္။ တရားရံုးတြင္ လက္ထပ္ျခင္း ျဖစ္သျဖင့္ ဧည့္ပရိတ္သတ္ အေျမာက္အျမားကို ဖိတ္ၾကား၍ မရသကဲ့သို႔ အသိသက္ေသျဖစ္ လက္မွတ္ ထိုးေပးရမည့္သူ ႏွစ္ဦးလည္း ရွိရသည္။ သို႔မွသာ လက္ထပ္ စာခ်ဳပ္ေပၚတြင္ လက္မွတ္ ေရးထုိးခြင့္ ရွိၿပီး ဥပေဒအရ မွတ္ပံုတင္ခြင့္ ရရွိမည္ျဖစ္သည္။ ယခုကာလတြင္ ေငြေၾကး တတ္ႏုိင္သူေရာ ၊ မတတ္ႏုိင္သူမ်ားပါ ရံုးတက္ လက္မွတ္ထိုးသည့္ အလုပ္ကို အိမ္ေထာင္မႈ၏ အခန္းက႑ တစ္ရပ္အျဖစ္ ျပဳလုပ္လာေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ ဥပေဒအရ တရား၀င္ေအာင္ ျပဳလုပ္သည့္ သေဘာျဖစ္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ မဂၤလာအခမ္းအနား မက်င္းပမီ တရာရံုးသို႔ သြား၍ လက္မွတ္ ထိုးၾကေလ့ရွိသည္။

မည္သို႔ပင္ က်င္းပ ၾကသည္ျဖစ္ေစ ျမန္မာလူမ်ိဳးတို႔ အေနျဖင့္ ထိမ္းျမား မဂၤလာေဆာင္ က်ဥ္းမႈကို ၀ါတြင္းကာလ တစ္ေလွ်ာက္တြင္ က်င္းပၾကေလ့မရွိေခ်၊ အဆိုပါ ၀ါတြင္းကာလမွာ ျမန္မာ ျပကၡဒိန္အရ ၀ါဆို-၀ါေခါင္ ႏွင့္ေတာ္သလင္း ဟူေသာ သံုးလတာကာလ ျဖစ္ၿပီး အဂၤလိပ္ ျပကၡဒိန္အရ ဇူလိုင္လ လယ္ပိုင္းမွ ေအာက္တုိဘာ လ လယ္ပိုင္းခန္႔ အထိျဖစ္သည္။ အဆိုပါ ကာလကို ထိမ္းျမားမဂၤလာ မျပဳအပ္ေသာ ကာလအျဖစ္ ေရွးအစဥ္အဆက္ ကတည္းက ယူဆ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။

ျမန္မာ့ ဓေလ့ ထံုးတမ္းအရ ထိမ္းျမား မဂၤလာ (၁၀)ပါး ရွိပါသည္-

သတို႔သား၊ သတို႔သမီးႏွစ္ဦးလံုးကို လူလည္ေခါင္တြင္ ကန္ေတာ့ခံမထြက္ပဲ မိမိအိမ္မွာပင္ လြတ္လပ္စြာေနလွ်င္ ဖိတ္ထားေသာပရိတ္သတ္မ်ား စားေသာက္ၿပီး ျပန္သြားၾကမွ သတိုးသမီး အိပ္ခန္းရွိ ႀကိမ္တန္း၊ ႀကိဳးတန္း၌ သတိုးသား ပုဆိုး၊ ပု၀ါ လွန္း၍ တင္ကာထိမ္းျမားျခင္းကို ပုဆိုးတန္းတင္ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

ထမင္း သို႔မဟုတ္ မုန္႔တစ္ခုခု ကို သတို႔သား၊ သတို႔သမီးတို႔က လက္စံုစားေစ ထိမ္းျမားျခင္းကို လက္စံုစား ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။ (ယခု လင္မယားအရာ ေျမာက္ၿပီးမွသာ ျပဳလုပ္ေလ့ ရွိသည္။)

သတို႔သား ၀တ္ဆင္ေသာ လက္စြပ္ကို သတို႔သမီးအား ၀တ္ဆင္ေပးျခင္း၊ သတို႔သမီး ၀တ္ထားေသာ လက္စြပ္ကို သတို႔သားအား ၀တ္ဆင္ေပးျခင္း၊ အခ်င္းခ်င္းလဲလွယ္၍ ထိမ္းျမားျခင္းကို လက္စြပ္လဲ၍ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

သတို႔သားက သတို႔သမီးအိမ္သို႔ လာသည့္အခါ သတို႔သမီး၏ မိဘမ်ားက အ၀တ္ပုဆိုးအသစ္ လဲလွယ္၀တ္ေပးျခင္းကို အ၀တ္ေပး၍ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

သတို႔သမီးလက္ယာလက္ကို ျဖန္႔ထား၍ သတို႔သားလက္ယာဘက္ကို အေပၚတင္ေစကာ ဘိသိက္ဆရာက ျဖစ္ေစ၊ လူႀကီးတစ္ဦးဦးကျဖစ္ေစ ေရႊႏွင့္ေငြ ဂေဟ ဆက္ထားသကဲ့သို တူႏွစ္ကို တစ္စိတ္တစ္၀မ္းထည္းဟု ပရိသတ္အလယ္တြင္ ထိမ္းျမားျခင္းကို လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

ျဖန္႔လွ်င္ႏွစ္ဦးစလံုး ဦးေခါင္းဆံ့ေလာက္ ေလးေတာင္ခန္႔ရွိေသာ ေရႊဆြဲႀကိဳး ပန္းကံုသဖြယ္ျပဳလုပ္၍ သတို႔သား၊ သတို႔သမီး ႏွစ္ဦးစလံုး တစ္ခါတည္း စြပ္၍ ထိမ္းျမားျခင္းကို ဒါလီဖြဲ႕၍ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

အလွ်ား (၆) ေတာင္၊ အနံ (၂)ေတာင္ ရွိေသာ သတို႔သမီးၿခံဳေသာ စုလွ်ားတဘက္အား သတို႔သား၊ သတို႕သမီးႏွစ္ဦးအား ရစ္ပတ္ထိမ္းျမားျခင္းကို စုလွ်ားရစ္ပတ္ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

သတို႔သားက သတို႔သမီးအား ပန္းကံုးစြပ္ေပးသျဖင့္၊ သတို႔သမီးက သတို႔သားအား ပန္းကံုးစြပ္ေပးသျဖင့္ ထိမ္းျမားျခင္းကို ပန္းကံုစြပ္၍ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

ေရႊဖလား၊ ေငြဖလား၊ ဖန္ခြက္ စသည္တို႔ ေရတစ္၀က္ထည့္၍ သေျပပန္း၊ ေနဇာျမက္မ်ား ထည့္ၿပီး သတို႔သား၊ သတို႔သမီး တို႔၏ လက္ယာလက္မ်ားကို ခ်ထားေစ၍ ေရၾကည္လင္ေအးျမ၍ မကြဲတျပား တသားတည္းေန သတို႔သား၊ သတို႔သမီးတို႔ ရိုးေျမက် ရာသက္ပန္တည္ပါေစ ဟုဆို၍ လက္ခ်ထိမ္းျမား ျခင္းကို ေရခြက္၌ လက္ခ်၍ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။

ေရႊခြက္၊ေငြခြက္၊ဖန္ခြက္ စသည့္ န၀ရတ္ ကိုးပါး၊ နံသာမ်ိဳးငါးပါး ေသြး၍ (သို႔မဟုတ္) ေရေမႊးမ်ားထည့္၍ သတို႔သား၊ သတို႔သမီးတို႔၏ ထိပ္၌ သေျပပန္းခက္ျဖင့္ ပက္ျဖန္း၍ လက္ထပ္ထိမ္းျမားျခင္းကို ဦးထိပ္၌ ေရစင္သြန္း၍ ထိမ္းျမားျခင္း ဟုေခၚသည္။
================
Credits to သုတကမၻာ