ေခါင္းစဥ္ကို
" က်ေနာ္စမ္းမိေသာ ဆင္" လို႔ အမည္ေပးရတာကို အရင္ရွင္းျပခ်င္သည္။
က်ေနာ္တို႔ငယ္ငယ္က သင္ယူရတဲ့ မ်က္မျမင္ပုဏၰားၾကီးေတြ ဆင္ကို ကိုင္တြယ္ျပီး
မိမိစမ္းမိေသာ အပိုင္းကို ဆင္လို႔ ေျပာတာေလးကို သတိရမိျပီး။ က်ေနာ္တို႔
အၾကားက လူေျပာမ်ားေနတဲ့ Credit Score အေၾကာင္းကို က်ေနာ္ကိုယ္ပိုင္
အေတြ႕အၾကံဳမ်ားရယ္ မိတ္ေဆြ ဘဏ္က၀န္ထမ္း အခ်ိဳ႕ ရွင္းျပခ်က္မ်ားရယ္
လက္တေလာသင္ေနရတဲ့ အထဲက The American Character (မိသားစုဘ၀ ဘာသာေရး ေမြးဖါြး
လက္ထပ္ ေသဆံုးျခင္း) The Role of Government in the Economy
(အေမရိကန္စီးပြါးေရးမွာ အစိုးရ၏ play role) စသည့္ အခုနွစ္ သင္ရိုးထဲမွာ
သင္ရေသာ ေခါင္းစဥ္ေအာက္က သိရတာေတြရယ္၊ က်ေနာ္ကိုယ္တိုင္
လိုက္လံလုပ္ကိုင္ေပးတဲ့ တျမိဳ႕ထဲသား မိတ္ေဆြမ်ား၏ ျပႆနာမ်ားထဲက
အေတြ႕ၾကံဳေတြရယ္၊ Credit Bureau သံုးခု၏ ရွင္းလင္းခ်က္ေတြရယ္ ေပါင္းျပီး
မသိေသးတဲ့လူေတြ သိေအာင္ေရးလိုက္ပါတယ္။ အမ်ားၾကီးသိတဲ့လူေတြက မေရးေတာ့လဲ
နည္းနည္းေလးသိတဲ့ က်ေနာ္ကပဲ မျပည့္တဲ့အိုး ေဘာင္ဘင္ခတ္ ဆိုသလို
မေတာက္တေခါက္နဲ႕ စုစည္းတင္ျပလိုက္ပါသည္။ အမွားနည္းေအာင္ အခ်ိန္ေတာ့ယူျပီး
စုေဆာင္းထားတာ ျဖစ္လို႔ အမွားကင္းေအာင္ ေမ်ာ္လင့္ထားေသာ္လည္း
မွားယြင္းတာရွိရင္လဲ ၀ိုင္း၀န္းေထာက္ျပနိုင္ပါသည္။ ေလ့လာရန္ အခ်ိန္နည္းေသာ
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုေရာက္ ျမန္မာျပည္သား မိသားစုအားလံုး အတြက္နွင့္ ျပည္ပက
ေလ့လာလိုသူ လူငယ္မ်ား အတြက္ ရည္ရြယ္ပါသည္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ SSN
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရွိ ျပည္သူမ်ားနဲ႕ နိုင္ငံျခားသား အားလံုးကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ဌာန တခုက SSA ( United States of America Social Security Administration ) ျဖစ္ပါသည္။ သူကဂဏန္းသေကၤတ ကိုးလံုးနဲ႔ လူတိုင္းကို မွတ္သားထားျပီး။ နိုင္ငံသားမွတ္ပံုတင္ဌာနနွင့္ သတ္သတ္စီ သီးျခားစီမံခန္႕ခဲြတဲ့ စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ ေမြးဖြါးျခင္း လက္ထပ္ျခင္း ေသဆံုးျခင္း စသည္မွ စျပီး ပုဂၢိဳလ္တဦးတေယာက္စီ၏ ဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ား (Public Record Profile ) မ်ားမွစျပီး ထိုသူ၏ အစိုးရပိုင္းဆိုင္ရာအစီရင္ခံစာ အခ်က္အလက္မ်ား၊ ျပည္ေထာင္စုစံုစမ္းစစ္ေဆးေရးဗ်ဴရိုဖိုင္မ်ားအပါ၀င္ အေထြေထြ အခ်က္အလက္ မွတ္သားရာတြင္ အသံုးျပဳေသာ သေကၤတဂဏန္း အမွတ္သားျဖစ္ပါသည္။ ဌာန၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္ပံုမွာ လူပုဂၢိဳလ္၏ လူမႈေရး စီးပြါးေရး နိုင္ငံေရး ဘဏ္စာရင္း ရာဇ၀တ္မႈမွတ္တမ္း အသက္အာမခံခံစားခြင့္ အသက္ျပည့္ပင္စင္စားခြင့္ က်န္းမားေရးပင္စင္စားခြင့္ အထိဘယ္ေနရာမွမက်န္တဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈပါ။ ထိုေၾကာင့္ထို ဂဏန္းကိုးလံုးကို ျပည္သူေတြက အေမရိကန္ဘ၀ လို႔ေခၚပါသည္။ ထိုကိန္းဂဏန္းမ်ားကို ေျပာင္းလဲြလို႔မရပါဘူး ေျပာင္းသြားတာနဲ႕ အျခားဘ၀တခုေရာက္သြားမွာ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေခၚတာလို႔ ထင္သည္။ လြယ္ေအာင္ေျပာရရင္ လူတေယာက္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ အေ၀းထိန္းခလုပ္တခုပါပဲ ဒီက လူငယ္ေတြေတာ့ Eagle eye on you လို႔ေခၚၾကသည္။ အဲဒါကို Social Security Number (SSN) လို႔ေခၚသည္ မွတ္ထားေပးပါ ေနာက္ပိုင္းမွာ သူ႕ကို အသံုးျပဳျပီး ရွင္းရမွာျဖစ္လို႔ပါ။
ယံုၾကည္မႈအဆင့္အမွတ္ (Credit Score)
ဘဏ္လုပ္ငန္းအုပ္စု၏ ေဖါက္သည္တေယာက္အေပၚ အခ်က္အလက္ရွာေဖြမႈသည္ SSN နွင့္ ထိုသူကို အတည္ျပဳျပီး အခ်က္လက္မ်ားရယူပါသည္။ SSN ကို အေျချပဳျပီး အခ်က္လက္ရယူရာတြင္ ရရွိနိုင္ေသာ အခ်က္လက္မ်ားတြင္ ဟိုးအရင္ေမြးခ်ိန္မွစျပီး ယေန႕လက္ရွိလုပ္ကိုင္ေနေသာ လုပ္ငန္းခြင္ အေျခေန ဒါမွမဟုတ္ ေက်ာင္းမွအိမ္စာ အမွတ္အထိ ျဖစ္သည္။ SSN ျဖင့္ အသံုးျပဳျပီး ရွာေဖြေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားကို မူတည္ျပီးျပီး ထိုသူကို ခဲြျခားသိျပီးေနာက္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်မႈ အပိုင္းကို စတင္စံုစမ္းပါသည္။ ထိုအပိုင္းကိုလည္း SSN အသံုးျပဳျပီး ကဲြျပားေသာဌာနမ်ားဆိုင္ရာ အခ်က္လက္မ်ားကို ရယူပါသည္။ ဒီတခါရယူတဲ့ အခ်က္လက္မ်ားမွာ ေဖါက္သည္၏ လစဥ္ ေပးေခ်ရမည့္ ေျပစာ(Bill) မ်ားကို စစ္ၾကည့္သည္။ ေရမီး မီတာခ မွန္မွန္ေပးေခ်သလား ရက္ေက်ာ္မွေပးသလား အေၾကြးထားသလား အကုန္စာရင္း၀င္သည္။ ထိုေနာက္ လက္ရွိစီးပြါးေရးအေျခေန ရာဇစတ္မႈမွတ္တမ္း မ်ားအားလံုးစုေပါင္းျပီး ထိုသူကို အမွတ္ေပးထားသည္ ထိုအမွတ္ကို ယံုၾကည္မႈအမွတ္ ( Credit Score ) သတ္မွတ္၍ အဆင့္တန္းခဲြထားသည္။ ထိုယံုၾကည္မႈအမွတ္ကို သင္သိသည္ ျဖစ္ေစ မသိသည္ျဖစ္ေစ လိုအပ္သည္ျဖစ္ေစ မလိုအပ္သည္ျဖစ္ေစ SSN အမွတ္ရွိသူတိုင္းကို ခဲြျခားေပးထားသည္။ ထိုအမွတ္မ်ားမွ သင့္အတြက္ေခ်းေငြ အရစ္က်၀ယ္ယူမႈမ်ားကို လုပ္ကိုင္ေပးသြားသည္။ ပိုက္ဆံသံုးနိုင္သည္ မသံုးနိုင္သည္နွင့္ မဆိုင္ပါ။
ကိုယ္ေတြ႕ သက္ေသျပခ်က္တခု ေျပာပါမည္။ က်ေနာ္မိတ္ေဆြတဦးနွင့္ က်ေနာ့္၏ Credit Score ပါ က်ေနာ့မိတ္ေဆြမွာ လုပ္ငန္းရွင္ တဦးျဖစ္ျပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို အေျခခ်သည္မွာ က်ေနာ့ထက္ ငါးနွစ္ေစာပါသည္။ လုပ္ငန္းတခုနွင့္ အိမ္ယာအခ်ိဳ႕ပိုင္ဆိုင္သည္။ တေန႕သူနွင့္ က်ေနာ္နွင့္ Credit Score စစ္ၾကည့္ရာ က်ေနာ္က သူ႕ထက္ အမွတ္နွစ္ရာေက်ာ္သာေနသည္။ သူအေတာ္ စိတ္မေကာင္းျဖစ္သြားျပီး ထိုေန႕က ဘာမွမေျပာပါ။ ေနာက္ထပ္ရက္ အနည္းငယ္ၾကာေတာ့ က်ေနာ့္ျမိဳ႕ကိုရာက္လာျပီး သူ၏ ဘဏ္လုပ္ငန္းဆိုင္ရာနွင့္ တကြမွတ္တမ္းမ်ားယူေဆာင္လာျပီး က်ေနာ့ကို အကူညီေတာင္းသည္။ သူ႕၏ အမွတ္မွားယြင္းေနသလား သူလို လုပ္ငန္းရွင္ေပါက္စနွင့္ က်ေနာ္လိုအစိုးရေထာက္ပံ့ေၾကးျဖင့္ ေက်ာင္းတက္သူတေယာက္ၾကားမွာ ကြာဟ ေနမႈသည္ သူအတြက္ စိုးရိမ္ ပူပင္ေသာကေရာက္ပါသည္။ ၀ိုင္းစစ္ေပးပါလို႔ အကူညီေတာင္းလာေတာ့ က်ေနာ္လဲ ေက်ာင္းပိတ္ရက္ျဖစ္တာနွင့္ အတူတူနွစ္ေယာက္သား အင္တာနက္နွင့္ဖုန္း အသံုးျပဳကာ စစ္ေဆးလိုက္ေတာ့ ေတြ႕ရွိခ်က္က
(၁) သူ႕တြင္ ယဥ္စည္းကမ္းေဖါက္ဖ်က္မႈ နွစ္ၾကိမ္က်ဳးလြန္ထားျခင္း
(၂) လစဥ္ေပးေဆာင္ရမည့္ ေငြေၾကးမ်ား ရက္ေနာက္က်ျခင္း (ဖုန္းခ နွင့္ ေရမီးခမ်ား)
(၃) နွစ္ခ်ိဳ႕ေၾကြးမွီမ်ား က်န္ရွိေနျခင္း (သူကိုယ္တိုင္ပင္ သတိမထားမိေသာ ေဒၚလာ ၇၀ ခန္႕ ေလယာဥ္လက္မွတ္ အေၾကြး) တို႔ျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံသား ဒုကၡသည္ အမ်ားစု၏ နွစ္ခ်ိဳ႕ အေၾကြး အမ်ားစုမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို အေျခခ်ရန္လာေသာ ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုးကို ေၾကေအာင္ မေပးဆပ္သည့္ အေၾကြးမ်ားျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ကလည္း ျပည္နယ္တခုမွ ျပည္နယ္ တခုကို ေျပာင္းေရြ႕သြားသည့္ အခါ အိမ္လခမေပးခဲ့ျခင္း၊ ဖုန္းလိုင္းကို ေငြမေပးေတာ့ပဲ ပိတ္လိိုက္ျခင္း၊ လစဥ္ေပးေခ်ရမည္မ်ားကို ရက္လြန္မွေပးျခင္း စသည့္ အေသးဖဲြေလးမ်ားျဖင့္ ယံုၾကည္မႈအဆင့္ နည္းပါးျခင္းအဆင့္ သတ္မွတ္ျခင္း ခံေနရတာျဖစ္ပါသည္။ သည္ေနရာမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုေရာက္ ဒုကၡသည္မ်ားနွင့္ ဆိုင္ေသာ ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုး အေၾကြးကို သေဘာေပါက္ေအာင္ ရွင္းျပခ်င္ပါသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို ေရာက္ရွိလာသူမ်ားကို ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုး စိုက္ထုက္ေပးသာ အဖဲြ႕အစည္းမွာ အစိုးရမဟုတ္ေသာ ဘာသာေရးအေျချပဳအဖဲြ႕စည္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုအဖဲြ႕စည္းမ်ားသည္ နွစ္စဥ္ဒုကၡသည္ လူေပါင္း သိန္းနွင့္ခ်ီျပီး ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုးမ်ား စိုက္ထုက္ေပး ထားျပီး ထိုေငြမ်ားကို ျပန္လည္ ေတာင္းခံရာတြင္ အနည္းဆံုးေသာ ပမာဏျဖင့္ (လူမႈေရးအရ) ေတာင္းခံျခင္းျဖစ္ ပါသည္။ သို႕ေသာ္ မိမိမွ ထိုေၾကြးမွီကို အကုန္ျပန္လည္ေပးဆပ္လိုပါက အခ်ိန္မေရြးေပးဆပ္နိုင္ပါသည္။ အေၾကေပးဆပ္လိုက္ပါက မိမိ၏အမည္ကို အေၾကြးေၾကသူစာရင္း ထည့္သြင္းလိုက္ရာ SSN အေျချပဳ မွတ္တမ္းမ်ားက အလိုေလွ်ာက္သိရွိသြားျပီး ထိုသူကို အေၾကြးျပန္ဆပ္သူအျဖစ္ ယံုၾကည္မႈအဆင့္ ျမွင့္တင္ေပးလိုက္ပါသည္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္မိတ္ေဆြနွင့္ က်ေနာ္ဆိုရင္ လံုး၀ကြာျခားပါသည္။ က်ေနာ္က ဖုန္းခ ေရမီးခမ်ားကို ဘဏ္ေငြစာရင္းမွ အခ်ိန္တန္ရင္ ျဖတ္ခြင့္ျပဳထား သျဖင့္ အဆင္ေျပသည္။ အခ်ိန္မကုန္ လူသက္သာျပီး စီမံခန္႕ခဲြရ လြယ္ကူလွပါသည္။ ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုးကို ေက်ာင္းမတက္ခင္ အလုပ္ၾကမ္းလုပ္တုန္းက ဆပ္လိုက္သည္။ က်ေနာ့္တြင္ ရာဇ၀တ္မႈမွတ္တမ္း မရွိပါ။ ဒီေတာ့ က်ေနာ့္ အမွတ္က ေငြေတြ အမ်ားၾကီးနွင့္ အလုပ္လုပ္ေနသူထက္ ပိုေကာင္းေနေတာ့သည္။
ဒီေလာက္ဆိုရင္ Credit Score အေၾကာင္း တီးေခါက္မိမည္ ထင္ပါသည္။ ဒီလိုစနစ္မရွိရင္ နိုင္ငံတကာက လူမ်ိဳးေပါင္းစံု စုစည္းထားတဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြက္ အစစ အရာရာ ထိန္းခ်ဳပ္ရ ခက္ခဲပါမည္။ ဒီစနစ္သည္ SSN ရွိသူတိုင္းကို အလိုေလွ်ာက္လုပ္သြားေသာ စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ ပုပၢိဳလ္ေရးအရ မ်က္နွာသာေပးလို၍ လုပ္မရသည့္ Bureau ၾကီးသံုးခုမွ အခ်က္အလက္မွ်ေ၀သံုးဆဲြျခင္း စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ Credit Score ၅၅၀ မွေအာက္သည္ ယံုၾကည္မႈနည္းရသည့္အဆင့္ျဖစ္ျပီး ၇၅၀ မွအထက္သည္ အိ္မ္ယာျခံေျမကားမ်ားကို အေၾကြးျဖင့္ ဘဏ္မွတဆင့္ လြယ္လင့္တကူ ၀ယ္ယူနိုင္သည့္သူမ်ားျဖစ္သည္။ (ေနာက္ပိုင္းမွာၾကံဳရင္ ျမန္မာနိုင္ငံသားအခ်ိဳ႕ ၀ယ္ယူေနသည့္ Land contract (ေျမရွင္နဲ႕ ၀ယ္သူ နွစ္ဦးသေဘာတူခ်ဳပ္သည့္ စာခ်ဳပ္) နွင့္ ဘဏ္ကတဆင့္ ၀ယ္ယူသည့္ Commercial contract စနစ္ကြာျခားမႈ အက်ိဳးအေကာင္းနဲ႕အဆိုး ေရးေပးပါမည္။ အမ်ားစုက လြယ္လင့္တကူ ျဖစ္သည့္ Land contract ကို နွစ္သက္ၾကသည္ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ Credit Score မလိုသည့္အတြက္ပါ။ သို႕ေသာ္ေနာက္ကြယ္က အားနည္းခ်က္ ဆိုးကြက္ေတြကို သိထားသင့္ပါသည္။)
အမွတ္ေပးတာ ဘယ္သူေတြလဲ
ဘဏ္လုပ္ငန္းနွင့္ ေငြေၾကးဆက္စပ္မႈဆိုင္ရာလုပ္ငန္း ေတြအတြက္ Experian, Equifax, andTransUnion ဆိုတဲ့ Credit Bureau သံုးခုက SSN အေျချပဳျပီး လူတိုင္းကို ယံုၾကည္မႈအဆင့္ေတြ သတ္မွတ္ေပးေနတာျဖစ္သည္။ မည္သည့္ဘဏ္လုက္ငန္း မည္သည့္ အရစ္က် ေငြေခ်စနစ္ မ်ိဳးမဆို Credit Bureau သံုးခုကေပးထားေသာ အဆင့္အတိုင္း မိမိတို႔၏ ေဖါက္သည္ကို ခဲြျခားျပီး အခြင့္ေရး ေပးပါသည္။ ထိုဗ်ဳရိုၾကိးသံုးခုသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ေငြေၾကးမ်ားလည္ပတ္ေနေသာ ေငြေၾကးဆိုင္ရာလုပ္ငန္းၾကီး အုပ္စုသံုးစု ျဖစ္သည္။ ဗ်ဳရိုတခုစီ၏ေအာက္တြင္ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ အမ်ိဳးမတူလုပ္ငန္းေပါင္း မ်ားစြာပါ၀င္သည္။ ဗ်ဳရိုတခုစီက မိမိတို႔နွင့္ သက္ဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းမ်ားမွ အခ်က္လက္မ်ားနွင့္ SSN အေျချပဳအခ်က္လက္မ်ားစုစည္းျပီး အဆင့္တန္းခဲြျခားကာ အျခားဗ်ဳရိုမ်ားနွင့္ အခ်က္လက္ေ၀မွ် သံုးဆဲြသည္။ ထိုေၾကာင့္ Credit Score သည္ အေမရိကန္ေရာက္လူတဦးစီအတြက္ လိုအပ္ေသာ သိသင့္သည့္ အခ်က္လက္ျဖစ္သည္။ ထိုဗ်ဳရိုၾကီးမ်ားသည္ အရွိန္၀ါ အေတာ္ၾကီးမားသည့္ ေငြေၾကးအုပ္စုၾကီး သံုးအုပ္စုပင္ျဖစ္ေပသည္။ ဗ်ဳရိုသံုးခု၏ Credit Score ကိုၾကည့္ျပီးမွ အေၾကြး၀ယ္ယူနိုင္ခြင့္နႈန္းထားမ်ား သတ္မွတ္ၾကသည္။ ေရာင္း၀ယ္ ေပါင္နွံဌားရမ္းျခင္းလုပ္သည္။ လုပ္ငန္းခြင္အတြက္ ၀န္ထမ္းအသစ္ဌားရမ္းရာတြင္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရမႈ အဆင့္ကို အလုပ္ရွင္မ်ားက Credit Score ကိုၾကည့္ျပီး ပိုင္းျဖတ္သည္။ ဒီယံုၾကည္မႈ အဆင့္မ်ားကို SSN အေျချပဳျပီး Credit Bureau သံုးခုက အမွတ္ေပးေနျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္းတို႔ ေပးသည့္ အမွတ္မ်ားသည္ လဲြေခ်ာ္မႈနႈန္း အလြန္နည္းပါးျပီး SSN ကိုအေျချပဳထားသည့္အတြက္ လူတဦးစီ၏ အက်င့္စာရိတၱအပါ၀င္ အားလံုးကို ျခံဳငံုသိနိုင္သည္။
ကဲမိတ္ေဆြတို႔ေရ က်ေနာ္စမ္းမိတဲ့ဆင္ ပံုပန္းကေတာ့ ဒီလိုပါပဲ။ အခုျမန္မာနိုင္ငံမွာ Credit Card စနစ္နွင့္ ေငြေပးေျခမႈ လုပ္ေပးမည္လို႔ အေနာက္နိုင္ငံေတြက ေျပာလာတာ အလြန္ေကာင္းပါသည္။ သို႔ေသာ္ ယံုၾကည္မႈအဆင့္ကို ရဲစခန္းေထာက္ခံစာ ရပ္ကြက္လူၾကီးေထာက္ခံစာနွင့္ နိုင္ငံျခားေငြေၾကးလုပ္ငန္းမ်ား မွလက္ခံနိုင္မည္ မထင္ပါ။ ဒါေၾကာင့္စနစ္ေကာင္းတခုကို တည္ေဆာက္ဖို႔ သင့္ေတာ္ေနျပီဆိုတဲ့ အေၾကာင္းနွင့္ ေလာလာဆယ္ လုပ္မည့္ စီမံကိန္းသည္လည္း ျမန္မာနိုင္ငံသားမ်ားအတြက္ ဆိုသည္ထက္ နိုင္ငံျခားမွာ လာေရာက္လည္ပတ္သူ ရင္းနွီးလုပ္ကိုင္သူမ်ား အတြက္ ဦးတည္ေနတာျဖစ္သည္ သို႔ေသာ္ ဒီအခြင့္ေရးကို အသံုးခ်ျပီး ျမန္မာနိုင္ငံတြင္းမွာ စနစ္တခုဖန္တီး တည္ေဆာက္နိုင္ရန္ ပညာရွင္မ်ား ၾကိဳးစားၾကမည္လို႔ ေမ်ာ္လင့္ပါသည္။ က်ေနာ္လဲ ဆင္ၾကီး စမ္းျပီး ဘယ္လိုပံုဆိုတာ ၾကံဳသလို ဆက္ေရးေပးသြားပါမည္။
ရဲမင္းထြန္း
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ SSN
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရွိ ျပည္သူမ်ားနဲ႕ နိုင္ငံျခားသား အားလံုးကို ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ဌာန တခုက SSA ( United States of America Social Security Administration ) ျဖစ္ပါသည္။ သူကဂဏန္းသေကၤတ ကိုးလံုးနဲ႔ လူတိုင္းကို မွတ္သားထားျပီး။ နိုင္ငံသားမွတ္ပံုတင္ဌာနနွင့္ သတ္သတ္စီ သီးျခားစီမံခန္႕ခဲြတဲ့ စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ ေမြးဖြါးျခင္း လက္ထပ္ျခင္း ေသဆံုးျခင္း စသည္မွ စျပီး ပုဂၢိဳလ္တဦးတေယာက္စီ၏ ဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ား (Public Record Profile ) မ်ားမွစျပီး ထိုသူ၏ အစိုးရပိုင္းဆိုင္ရာအစီရင္ခံစာ အခ်က္အလက္မ်ား၊ ျပည္ေထာင္စုစံုစမ္းစစ္ေဆးေရးဗ်ဴရိုဖိုင္မ်ားအပါ၀င္ အေထြေထြ အခ်က္အလက္ မွတ္သားရာတြင္ အသံုးျပဳေသာ သေကၤတဂဏန္း အမွတ္သားျဖစ္ပါသည္။ ဌာန၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္ပံုမွာ လူပုဂၢိဳလ္၏ လူမႈေရး စီးပြါးေရး နိုင္ငံေရး ဘဏ္စာရင္း ရာဇ၀တ္မႈမွတ္တမ္း အသက္အာမခံခံစားခြင့္ အသက္ျပည့္ပင္စင္စားခြင့္ က်န္းမားေရးပင္စင္စားခြင့္ အထိဘယ္ေနရာမွမက်န္တဲ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈပါ။ ထိုေၾကာင့္ထို ဂဏန္းကိုးလံုးကို ျပည္သူေတြက အေမရိကန္ဘ၀ လို႔ေခၚပါသည္။ ထိုကိန္းဂဏန္းမ်ားကို ေျပာင္းလဲြလို႔မရပါဘူး ေျပာင္းသြားတာနဲ႕ အျခားဘ၀တခုေရာက္သြားမွာ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေခၚတာလို႔ ထင္သည္။ လြယ္ေအာင္ေျပာရရင္ လူတေယာက္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ အေ၀းထိန္းခလုပ္တခုပါပဲ ဒီက လူငယ္ေတြေတာ့ Eagle eye on you လို႔ေခၚၾကသည္။ အဲဒါကို Social Security Number (SSN) လို႔ေခၚသည္ မွတ္ထားေပးပါ ေနာက္ပိုင္းမွာ သူ႕ကို အသံုးျပဳျပီး ရွင္းရမွာျဖစ္လို႔ပါ။
ယံုၾကည္မႈအဆင့္အမွတ္ (Credit Score)
ဘဏ္လုပ္ငန္းအုပ္စု၏ ေဖါက္သည္တေယာက္အေပၚ အခ်က္အလက္ရွာေဖြမႈသည္ SSN နွင့္ ထိုသူကို အတည္ျပဳျပီး အခ်က္လက္မ်ားရယူပါသည္။ SSN ကို အေျချပဳျပီး အခ်က္လက္ရယူရာတြင္ ရရွိနိုင္ေသာ အခ်က္လက္မ်ားတြင္ ဟိုးအရင္ေမြးခ်ိန္မွစျပီး ယေန႕လက္ရွိလုပ္ကိုင္ေနေသာ လုပ္ငန္းခြင္ အေျခေန ဒါမွမဟုတ္ ေက်ာင္းမွအိမ္စာ အမွတ္အထိ ျဖစ္သည္။ SSN ျဖင့္ အသံုးျပဳျပီး ရွာေဖြေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားကို မူတည္ျပီးျပီး ထိုသူကို ခဲြျခားသိျပီးေနာက္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်မႈ အပိုင္းကို စတင္စံုစမ္းပါသည္။ ထိုအပိုင္းကိုလည္း SSN အသံုးျပဳျပီး ကဲြျပားေသာဌာနမ်ားဆိုင္ရာ အခ်က္လက္မ်ားကို ရယူပါသည္။ ဒီတခါရယူတဲ့ အခ်က္လက္မ်ားမွာ ေဖါက္သည္၏ လစဥ္ ေပးေခ်ရမည့္ ေျပစာ(Bill) မ်ားကို စစ္ၾကည့္သည္။ ေရမီး မီတာခ မွန္မွန္ေပးေခ်သလား ရက္ေက်ာ္မွေပးသလား အေၾကြးထားသလား အကုန္စာရင္း၀င္သည္။ ထိုေနာက္ လက္ရွိစီးပြါးေရးအေျခေန ရာဇစတ္မႈမွတ္တမ္း မ်ားအားလံုးစုေပါင္းျပီး ထိုသူကို အမွတ္ေပးထားသည္ ထိုအမွတ္ကို ယံုၾကည္မႈအမွတ္ ( Credit Score ) သတ္မွတ္၍ အဆင့္တန္းခဲြထားသည္။ ထိုယံုၾကည္မႈအမွတ္ကို သင္သိသည္ ျဖစ္ေစ မသိသည္ျဖစ္ေစ လိုအပ္သည္ျဖစ္ေစ မလိုအပ္သည္ျဖစ္ေစ SSN အမွတ္ရွိသူတိုင္းကို ခဲြျခားေပးထားသည္။ ထိုအမွတ္မ်ားမွ သင့္အတြက္ေခ်းေငြ အရစ္က်၀ယ္ယူမႈမ်ားကို လုပ္ကိုင္ေပးသြားသည္။ ပိုက္ဆံသံုးနိုင္သည္ မသံုးနိုင္သည္နွင့္ မဆိုင္ပါ။
ကိုယ္ေတြ႕ သက္ေသျပခ်က္တခု ေျပာပါမည္။ က်ေနာ္မိတ္ေဆြတဦးနွင့္ က်ေနာ့္၏ Credit Score ပါ က်ေနာ့မိတ္ေဆြမွာ လုပ္ငန္းရွင္ တဦးျဖစ္ျပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို အေျခခ်သည္မွာ က်ေနာ့ထက္ ငါးနွစ္ေစာပါသည္။ လုပ္ငန္းတခုနွင့္ အိမ္ယာအခ်ိဳ႕ပိုင္ဆိုင္သည္။ တေန႕သူနွင့္ က်ေနာ္နွင့္ Credit Score စစ္ၾကည့္ရာ က်ေနာ္က သူ႕ထက္ အမွတ္နွစ္ရာေက်ာ္သာေနသည္။ သူအေတာ္ စိတ္မေကာင္းျဖစ္သြားျပီး ထိုေန႕က ဘာမွမေျပာပါ။ ေနာက္ထပ္ရက္ အနည္းငယ္ၾကာေတာ့ က်ေနာ့္ျမိဳ႕ကိုရာက္လာျပီး သူ၏ ဘဏ္လုပ္ငန္းဆိုင္ရာနွင့္ တကြမွတ္တမ္းမ်ားယူေဆာင္လာျပီး က်ေနာ့ကို အကူညီေတာင္းသည္။ သူ႕၏ အမွတ္မွားယြင္းေနသလား သူလို လုပ္ငန္းရွင္ေပါက္စနွင့္ က်ေနာ္လိုအစိုးရေထာက္ပံ့ေၾကးျဖင့္ ေက်ာင္းတက္သူတေယာက္ၾကားမွာ ကြာဟ ေနမႈသည္ သူအတြက္ စိုးရိမ္ ပူပင္ေသာကေရာက္ပါသည္။ ၀ိုင္းစစ္ေပးပါလို႔ အကူညီေတာင္းလာေတာ့ က်ေနာ္လဲ ေက်ာင္းပိတ္ရက္ျဖစ္တာနွင့္ အတူတူနွစ္ေယာက္သား အင္တာနက္နွင့္ဖုန္း အသံုးျပဳကာ စစ္ေဆးလိုက္ေတာ့ ေတြ႕ရွိခ်က္က
(၁) သူ႕တြင္ ယဥ္စည္းကမ္းေဖါက္ဖ်က္မႈ နွစ္ၾကိမ္က်ဳးလြန္ထားျခင္း
(၂) လစဥ္ေပးေဆာင္ရမည့္ ေငြေၾကးမ်ား ရက္ေနာက္က်ျခင္း (ဖုန္းခ နွင့္ ေရမီးခမ်ား)
(၃) နွစ္ခ်ိဳ႕ေၾကြးမွီမ်ား က်န္ရွိေနျခင္း (သူကိုယ္တိုင္ပင္ သတိမထားမိေသာ ေဒၚလာ ၇၀ ခန္႕ ေလယာဥ္လက္မွတ္ အေၾကြး) တို႔ျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံသား ဒုကၡသည္ အမ်ားစု၏ နွစ္ခ်ိဳ႕ အေၾကြး အမ်ားစုမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို အေျခခ်ရန္လာေသာ ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုးကို ေၾကေအာင္ မေပးဆပ္သည့္ အေၾကြးမ်ားျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ကလည္း ျပည္နယ္တခုမွ ျပည္နယ္ တခုကို ေျပာင္းေရြ႕သြားသည့္ အခါ အိမ္လခမေပးခဲ့ျခင္း၊ ဖုန္းလိုင္းကို ေငြမေပးေတာ့ပဲ ပိတ္လိိုက္ျခင္း၊ လစဥ္ေပးေခ်ရမည္မ်ားကို ရက္လြန္မွေပးျခင္း စသည့္ အေသးဖဲြေလးမ်ားျဖင့္ ယံုၾကည္မႈအဆင့္ နည္းပါးျခင္းအဆင့္ သတ္မွတ္ျခင္း ခံေနရတာျဖစ္ပါသည္။ သည္ေနရာမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုေရာက္ ဒုကၡသည္မ်ားနွင့္ ဆိုင္ေသာ ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုး အေၾကြးကို သေဘာေပါက္ေအာင္ ရွင္းျပခ်င္ပါသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို ေရာက္ရွိလာသူမ်ားကို ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုး စိုက္ထုက္ေပးသာ အဖဲြ႕အစည္းမွာ အစိုးရမဟုတ္ေသာ ဘာသာေရးအေျချပဳအဖဲြ႕စည္းမ်ားျဖစ္သည္။ ထိုအဖဲြ႕စည္းမ်ားသည္ နွစ္စဥ္ဒုကၡသည္ လူေပါင္း သိန္းနွင့္ခ်ီျပီး ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုးမ်ား စိုက္ထုက္ေပး ထားျပီး ထိုေငြမ်ားကို ျပန္လည္ ေတာင္းခံရာတြင္ အနည္းဆံုးေသာ ပမာဏျဖင့္ (လူမႈေရးအရ) ေတာင္းခံျခင္းျဖစ္ ပါသည္။ သို႕ေသာ္ မိမိမွ ထိုေၾကြးမွီကို အကုန္ျပန္လည္ေပးဆပ္လိုပါက အခ်ိန္မေရြးေပးဆပ္နိုင္ပါသည္။ အေၾကေပးဆပ္လိုက္ပါက မိမိ၏အမည္ကို အေၾကြးေၾကသူစာရင္း ထည့္သြင္းလိုက္ရာ SSN အေျချပဳ မွတ္တမ္းမ်ားက အလိုေလွ်ာက္သိရွိသြားျပီး ထိုသူကို အေၾကြးျပန္ဆပ္သူအျဖစ္ ယံုၾကည္မႈအဆင့္ ျမွင့္တင္ေပးလိုက္ပါသည္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္မိတ္ေဆြနွင့္ က်ေနာ္ဆိုရင္ လံုး၀ကြာျခားပါသည္။ က်ေနာ္က ဖုန္းခ ေရမီးခမ်ားကို ဘဏ္ေငြစာရင္းမွ အခ်ိန္တန္ရင္ ျဖတ္ခြင့္ျပဳထား သျဖင့္ အဆင္ေျပသည္။ အခ်ိန္မကုန္ လူသက္သာျပီး စီမံခန္႕ခဲြရ လြယ္ကူလွပါသည္။ ေလယာဥ္လက္မွတ္ဖိုးကို ေက်ာင္းမတက္ခင္ အလုပ္ၾကမ္းလုပ္တုန္းက ဆပ္လိုက္သည္။ က်ေနာ့္တြင္ ရာဇ၀တ္မႈမွတ္တမ္း မရွိပါ။ ဒီေတာ့ က်ေနာ့္ အမွတ္က ေငြေတြ အမ်ားၾကီးနွင့္ အလုပ္လုပ္ေနသူထက္ ပိုေကာင္းေနေတာ့သည္။
ဒီေလာက္ဆိုရင္ Credit Score အေၾကာင္း တီးေခါက္မိမည္ ထင္ပါသည္။ ဒီလိုစနစ္မရွိရင္ နိုင္ငံတကာက လူမ်ိဳးေပါင္းစံု စုစည္းထားတဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြက္ အစစ အရာရာ ထိန္းခ်ဳပ္ရ ခက္ခဲပါမည္။ ဒီစနစ္သည္ SSN ရွိသူတိုင္းကို အလိုေလွ်ာက္လုပ္သြားေသာ စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ ပုပၢိဳလ္ေရးအရ မ်က္နွာသာေပးလို၍ လုပ္မရသည့္ Bureau ၾကီးသံုးခုမွ အခ်က္အလက္မွ်ေ၀သံုးဆဲြျခင္း စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ Credit Score ၅၅၀ မွေအာက္သည္ ယံုၾကည္မႈနည္းရသည့္အဆင့္ျဖစ္ျပီး ၇၅၀ မွအထက္သည္ အိ္မ္ယာျခံေျမကားမ်ားကို အေၾကြးျဖင့္ ဘဏ္မွတဆင့္ လြယ္လင့္တကူ ၀ယ္ယူနိုင္သည့္သူမ်ားျဖစ္သည္။ (ေနာက္ပိုင္းမွာၾကံဳရင္ ျမန္မာနိုင္ငံသားအခ်ိဳ႕ ၀ယ္ယူေနသည့္ Land contract (ေျမရွင္နဲ႕ ၀ယ္သူ နွစ္ဦးသေဘာတူခ်ဳပ္သည့္ စာခ်ဳပ္) နွင့္ ဘဏ္ကတဆင့္ ၀ယ္ယူသည့္ Commercial contract စနစ္ကြာျခားမႈ အက်ိဳးအေကာင္းနဲ႕အဆိုး ေရးေပးပါမည္။ အမ်ားစုက လြယ္လင့္တကူ ျဖစ္သည့္ Land contract ကို နွစ္သက္ၾကသည္ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ Credit Score မလိုသည့္အတြက္ပါ။ သို႕ေသာ္ေနာက္ကြယ္က အားနည္းခ်က္ ဆိုးကြက္ေတြကို သိထားသင့္ပါသည္။)
အမွတ္ေပးတာ ဘယ္သူေတြလဲ
ဘဏ္လုပ္ငန္းနွင့္ ေငြေၾကးဆက္စပ္မႈဆိုင္ရာလုပ္ငန္း ေတြအတြက္ Experian, Equifax, andTransUnion ဆိုတဲ့ Credit Bureau သံုးခုက SSN အေျချပဳျပီး လူတိုင္းကို ယံုၾကည္မႈအဆင့္ေတြ သတ္မွတ္ေပးေနတာျဖစ္သည္။ မည္သည့္ဘဏ္လုက္ငန္း မည္သည့္ အရစ္က် ေငြေခ်စနစ္ မ်ိဳးမဆို Credit Bureau သံုးခုကေပးထားေသာ အဆင့္အတိုင္း မိမိတို႔၏ ေဖါက္သည္ကို ခဲြျခားျပီး အခြင့္ေရး ေပးပါသည္။ ထိုဗ်ဳရိုၾကိးသံုးခုသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ေငြေၾကးမ်ားလည္ပတ္ေနေသာ ေငြေၾကးဆိုင္ရာလုပ္ငန္းၾကီး အုပ္စုသံုးစု ျဖစ္သည္။ ဗ်ဳရိုတခုစီ၏ေအာက္တြင္ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ အမ်ိဳးမတူလုပ္ငန္းေပါင္း မ်ားစြာပါ၀င္သည္။ ဗ်ဳရိုတခုစီက မိမိတို႔နွင့္ သက္ဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းမ်ားမွ အခ်က္လက္မ်ားနွင့္ SSN အေျချပဳအခ်က္လက္မ်ားစုစည္းျပီး အဆင့္တန္းခဲြျခားကာ အျခားဗ်ဳရိုမ်ားနွင့္ အခ်က္လက္ေ၀မွ် သံုးဆဲြသည္။ ထိုေၾကာင့္ Credit Score သည္ အေမရိကန္ေရာက္လူတဦးစီအတြက္ လိုအပ္ေသာ သိသင့္သည့္ အခ်က္လက္ျဖစ္သည္။ ထိုဗ်ဳရိုၾကီးမ်ားသည္ အရွိန္၀ါ အေတာ္ၾကီးမားသည့္ ေငြေၾကးအုပ္စုၾကီး သံုးအုပ္စုပင္ျဖစ္ေပသည္။ ဗ်ဳရိုသံုးခု၏ Credit Score ကိုၾကည့္ျပီးမွ အေၾကြး၀ယ္ယူနိုင္ခြင့္နႈန္းထားမ်ား သတ္မွတ္ၾကသည္။ ေရာင္း၀ယ္ ေပါင္နွံဌားရမ္းျခင္းလုပ္သည္။ လုပ္ငန္းခြင္အတြက္ ၀န္ထမ္းအသစ္ဌားရမ္းရာတြင္ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရမႈ အဆင့္ကို အလုပ္ရွင္မ်ားက Credit Score ကိုၾကည့္ျပီး ပိုင္းျဖတ္သည္။ ဒီယံုၾကည္မႈ အဆင့္မ်ားကို SSN အေျချပဳျပီး Credit Bureau သံုးခုက အမွတ္ေပးေနျခင္းေၾကာင့္ လည္းေကာင္းတို႔ ေပးသည့္ အမွတ္မ်ားသည္ လဲြေခ်ာ္မႈနႈန္း အလြန္နည္းပါးျပီး SSN ကိုအေျချပဳထားသည့္အတြက္ လူတဦးစီ၏ အက်င့္စာရိတၱအပါ၀င္ အားလံုးကို ျခံဳငံုသိနိုင္သည္။
ကဲမိတ္ေဆြတို႔ေရ က်ေနာ္စမ္းမိတဲ့ဆင္ ပံုပန္းကေတာ့ ဒီလိုပါပဲ။ အခုျမန္မာနိုင္ငံမွာ Credit Card စနစ္နွင့္ ေငြေပးေျခမႈ လုပ္ေပးမည္လို႔ အေနာက္နိုင္ငံေတြက ေျပာလာတာ အလြန္ေကာင္းပါသည္။ သို႔ေသာ္ ယံုၾကည္မႈအဆင့္ကို ရဲစခန္းေထာက္ခံစာ ရပ္ကြက္လူၾကီးေထာက္ခံစာနွင့္ နိုင္ငံျခားေငြေၾကးလုပ္ငန္းမ်ား မွလက္ခံနိုင္မည္ မထင္ပါ။ ဒါေၾကာင့္စနစ္ေကာင္းတခုကို တည္ေဆာက္ဖို႔ သင့္ေတာ္ေနျပီဆိုတဲ့ အေၾကာင္းနွင့္ ေလာလာဆယ္ လုပ္မည့္ စီမံကိန္းသည္လည္း ျမန္မာနိုင္ငံသားမ်ားအတြက္ ဆိုသည္ထက္ နိုင္ငံျခားမွာ လာေရာက္လည္ပတ္သူ ရင္းနွီးလုပ္ကိုင္သူမ်ား အတြက္ ဦးတည္ေနတာျဖစ္သည္ သို႔ေသာ္ ဒီအခြင့္ေရးကို အသံုးခ်ျပီး ျမန္မာနိုင္ငံတြင္းမွာ စနစ္တခုဖန္တီး တည္ေဆာက္နိုင္ရန္ ပညာရွင္မ်ား ၾကိဳးစားၾကမည္လို႔ ေမ်ာ္လင့္ပါသည္။ က်ေနာ္လဲ ဆင္ၾကီး စမ္းျပီး ဘယ္လိုပံုဆိုတာ ၾကံဳသလို ဆက္ေရးေပးသြားပါမည္။
ရဲမင္းထြန္း
No comments:
Post a Comment
mr.kyaingtun@gmail.com